Endüstriyel Tasarım Nedir?
“Tasarım”, bir ürünün tümü, veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütündür. Bir tasarımın tescil edilebilir bir “ENDÜSTRİYEL TASARIM” olarak adlandırılabilmesi için bu tanıma ilave olarak üç temel özelliği içermesi gerekir:
1- Yenilik Özelliği: Tasarımın yeni olması yani; en çok son bir yıl içerisinde kamuya sunulmuş olması gerekir. Bir yıldan eski tasarımlar yenilik özeliğini kaybeder.
2- Ayırt Edici Özellik: Tasarımın aynı özellikteki diğer ürünlerden ilk bakışta farklı olduğunu anlamamızı sağlayan görsel ayrımdır. Bir ürün aynı türdeki diğer ürünlerden farklı değilse yada üzerinde tasarımsal anlamda farklılık yaratılamıyorsa (vida, somun, vs.) endüstriyel tasarım tescili ile koruma altına alınamaz.
3- Sanayiye Uygulanabilirlik: Endüstriyel tasarımın sanayiye uygulanabilir olması yani seri üretilip satılabilmesi gerekir. Tasarım özelliği taşıdığı halde örneğin bir ressamın sanat eseri sanayiye uygulanamayacağından endüstriyel tasarım tesciline de konu olmaz.
Endüstriyel tasarım nedir sorusunun cevaplanması bağlamında Bu konuya iki açıdan örnekleme ile açıklık getirilebilir.
1- Sanat Eserleri:
Endüstriyel yolla üretilmeyen tasarımlar 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında değerlendirilir ve tasarım tescili ile korunmaz. Bu aslında daha ileri bir koruma durumudur diyebilir. Bir endüstriyel tasarım beş yılda bir yenilenmek koşuluyla 25 yıla kadar koruma sağlar ve korumadan yararlanmak isteyen tasarım sahibi tescile başvurmak durumundadır.
Fakat Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında koruma altında olabilmek için bir başvuru gerekli değildir. Eseri ortaya çıkaran sanatçı herhangi bir resmi kuruma başvuru yapması gerekmeksizin koruma altındadır ve eserinden haksız olarak yararlanmaya çalışan herkese dünyanın her yerinde müdahale hakkına sahip olur.
Koruma süresi de 25 yıl değil sanatçının yaşam süresi ve üzerine eklenen 70 yıl süreli bir zaman dilimidir. Görüldüğü gibi eser hakkından kaynaklanan koruma endüstriyel tasarım tescili koruması ile karşılaştırılmayacak ölçüde geniş coğrafyada etkili ve süresi son derece uzundur.
2- Doğal Hallerinde Ürünler:
Bir tasarım tescilinden bahsedebilmemiz için bir tasarım etkisinden de bahsetmek gerekir. Doğal bir manzara resmi, doğadaki yetiştiği hali ile bir ağaç, vs. gibi ürünler estetik bir etki yaratsa da tasarımsal bir müdahale yapılmamış olduğundan tasarım tesciline konu edilemezler. Buna mukabil, doğal bir nesneyi taklit eden bir endüstriyel ürün eğer tasarımsal bir ayırt edicilik iddia edebiliyorsa tasarım tescili korumasından yararlanabilir.
Resimdeki ürünler doğal ürünlere benzese de ürünler doğal ürünlerden esinlenme yolu ile ortaya çıkarılmış olduğundan tasarım tesciline konu edilebilir. Nelerin tasarım tescili ile korunabileceği konusunda sorularınız için bize ulaşın.