Patent Dosyası Nasıl Okunur? (Bölüm 2)

Patent Dosyası Nasıl Okunur? (Bölüm 2) – Kendi Buluşunu Değerlendirmek İçin Patent Okuma Kılavuzu

1. Amaç: Buluşumun Yeni Olup Olmadığını Anlamak

Yeni bir teknik fikir bulduğunuzda, ilk yapılması gerekenlerden biri bu fikrin daha önce birileri tarafından buluş olarak tescillenip tescillenmediğini araştırmaktır. Yani, patent araştırması nasıl yapılır sorusuna yanıt aramanız gerekir. Bu nedenle, patent dosyalarına sadece “neler yapılmış?” sorusuna yanıt bulmak için bakmayız. Aynı zamanda “benim fikrim bu yapılanlardan farklı mı?” sorusunu yanıtlamak için de dikkatle okuruz.

Patent sisteminde “yenilik” kavramı, dünya genelinde kamuya açık hale getirilmiş her türlü bilgiyi kapsar. Bu nedenle, buluşunuz daha önce herhangi bir patent dosyasında tanımlanmışsa veya aynı teknik problemi benzer bir yöntemle çözen bir belge varsa, patentlenebilirlik riske girebilir.

Patent dosyasını okumaya başlamadan önce, teknik problemi ve çözümünüzü netleştirin. Sonra benzer belgelerde tanımlanan çözümlerle bu fikrin karşılaştırması yapılmalıdır. Bu analizde sadece konu benzerliğini değil, teknik farkları da açıkça belirtin.

Örnek:

Diyelim ki “yağmur suyunu otomatik olarak algılayıp pencereyi kapatan bir sistem” tasarladınız. Bu fikri araştırırken şu tür patentlerle karşılaştınız:

• Bir patentte, pencere motorunu uzaktan kumanda ile kapatan bir sistem tanımlanmış.
• Başka bir patentte ise, yağmur sensörüyle çalışan tavan pencere sistemi anlatılmış.

Bu durumda, sisteminiz gerçekten yeni mi? Bunu anlamak için şu soruları kendinize sorun:

• Bu belgelerdeki sistemler, sizin mekanizmanızdaki gibi hem yağmur algılayıp hem de pencereyi doğrudan mı kapatıyor?
• Sizin sisteminizde kullanılan algılama yöntemi (örneğin ultrasonik ya da nem sensörü) farklı mı?
• Açılma-kapanma mantığı ya da kontrol devresi özgün mü?

İşte bu tür farkları doğru okuyup belgelemek, buluşunuzun gerçekten yeni ve özgün olup olmadığını anlamada kritik rol oynar. Her zaman şunu akılda tutmak yararlı olur: Varmak istediğimiz sonuç değil bizi o sonuca ulaştıran teknik çözümümüz patente konu olur.

Bir buluşçu bir kez yağmuru tespit edip kapanan pencere yapınca artık o konuda başka buluş yapılamaz demeyiz. Önceki teknik çözüm ile düşündüğümüz teknik çözümün aynı olup olmadığını ya da öncekine bakınca sonrakinin kolaylıkla tahmin edilip edilemeyeceğini kontrol ederiz.

Bu bölümde amacınız, buluşunuzun patentlenebilirlik açısından risk taşıyıp taşımadığını anlamak ve hangi yönleriyle fark yaratabileceğinizi belirlemektir.

2. İstemler Nasıl Okunur – Ne Kadar Kapsamlı Koruma Amaçlanmış?

Patent dokümanlarında istemler (claims) bölümü, bir buluşun hangi teknik unsurlarının hukuki koruma altına alındığını tanımlar. Ancak, bir buluşun patentlenebilirliğini değerlendirirken yalnızca istemlere bakmak yetersiz olabilir. Çünkü yeniliği ortadan kaldıran bilgi patentin yalnızca istemlerinde değil, tarifnamesinde veya çizimlerinde de yer alabilir. Bu nedenle araştırma yaparken tüm belge kapsamı incelenmelidir.

İstemlerin bu süreçteki asıl rolü, önceki patentin sizin buluşunuza teknik olarak engel oluşturup oluşturmadığını belirlemektir. Yani, sizin geliştirdiğiniz çözüm daha önce bir başka belgede yer almış olabilir ancak o belge istemlerinde tanımlanmışsa, bu durumda siz hem yenilik açısından sorun yaşayabilir hem de o patente tecavüz riskiyle karşılaşabilirsiniz.

Örnek:

Önceki bir patentte, “bir pencere kapama sistemi” tanımlanmış ve istemlerinde bu sistemin “yağmur algılayıcı, işlemci ve motor” içerdiği belirtilmiş olsun. Sizin geliştirdiğiniz sistem bu üç unsuru içeriyor ama bunlara ilave olarak pencerenin yavaş ve kontrollü şekilde kapanmasını sağlayan özel bir mekanizma da içeriyor olabilir.

Bu durumda:

• Buluşunuz teknik olarak yeni bir katkı sunuyorsa, patent alma şansınız vardır.
• Ancak önceki patentin istemleri, sizin sisteminizdeki üç temel unsurla örtüşüyorsa, bu patentin kapsamı içinde kalabilirsiniz.

Dolayısıyla hem kendi buluşunuzun önceki belgelerle karşılaştırmasında teknik farkları tespit etmeli hem de bu farkların istemlerin koruma sınırının dışında kalıp kalmadığını incelemelisiniz.

Bu analiz, “patentlenebilir miyim?” sorusunun yanı sıra “bu buluşu pazara sunarsam bir başka patente tecavüz eder miyim?” sorusuna da yanıt aramanızı sağlar.

Patent, size buluşu serbestçe kullanma hakkı vermez. Ancak başkalarının kullanımını engelleme yetkisi sağlar. Buluşunuz önceki bir patentin bağımsız istemlerinden en azından birini içeriyorsa patenti uygulamanız ayrıca patent taklidi sonucunu da doğurur. Aynı şekilde sizin patentli buluşunuzu uygulamanızın önünde engel olan önceki patent sahibi de sizin teknik çözümünüzü kendi buluşuna ekleyemez.

3. Tarifname ve Şekillerden ‘Gerçek Teknik Katkı’ Nasıl Çıkarılır?

Patent belgelerinde yalnızca istemler değil, tarifname (açıklama bölümü) ve çizimler de çok önemli bilgiler içerir. Tarifname, istemlerde yer alan teknik unsurların nasıl çalıştığını, hangi problemi çözdüğünü ve ne tür uygulama örnekleri bulunduğunu açıklar. Bu bölüm, buluşun “teknik katkısı” hakkında daha derin bir anlayış kazanmak için okunmalıdır.

Buluşunuzun patentlenebilirliğini araştırırken, önceki belgelerin tarifnamelerinde şu tür bilgileri aramalısınız:

• Hangi teknik problem ele alınmış?
• Bu probleme ne tür bir çözüm getirilmiş?
• Tarifnamede açıklanan çözüm sizin fikrinizle hangi yönlerden örtüşüyor, hangi yönlerden ayrışıyor?

Çizimler ise, özellikle mekanik, elektronik veya yapısal bileşenler açısından çok önemlidir. Tarifnameye eşlik eden numaralı parçalar çizimler üzerinde gösterilir ve sistemin nasıl çalıştığı daha rahat anlaşılır hale gelir.

Örnek:

Yine pencere örneğinden ilerleyelim. Sözgelimi önceki patentin tarifnamesi yağmur sensörü ile pencereyi kapatan bir sistemden bahsetmektedir. Ancak dikkatli bir okuma sonunda fark edersiniz ki bu sistemde pencere kapatma işlemi aniden gerçekleşiyor ve kullanıcı güvenliği açısından herhangi bir önlem yok.

Eğer sizin buluşunuz bu noktada bir fark yaratıyorsa —örneğin pencerenin yavaş kapanmasını sağlayan bir mekanik yay veya amortisör sistemi içeriyorsa— bu fark tarifname düzeyinde ortaya konmamış olabilir. Bu da sizin buluşunuzun teknik katkı sunduğunu ve patentlenebilir olduğunu gösterebilir.

Tarifname ve çizimleri analiz edin. Böylece hem koruma sınırlarını hem de yenilik düzeyinizi belirleyebilirsiniz. Bu nedenle patent okuma sürecinde istemlerin yanında tarifname ve şekiller sistematik biçimde incelenmelidir.

4. Araştırma Raporu (Search Report) Nasıl Yorumlanır?

Patentlenebilirlik araştırması yaparken ulaştığınız bazı patent başvurularına ait araştırma raporları yayınlanmış olabilir. Bu raporlar, o başvuruyla ilgili yapılan araştırma sonucu tespit edilen önceki teknik belgeleri (prior art) ve bunların buluşa etkisini gösterir. Başvuruyu siz yapmamış olsanız da bu belgeler sizin araştırmanız açısından değerli bilgiler içerir.

Öncelikle, bulduğunuz patentin araştırma raporu varsa inceleyin. Bu raporda yer alan belgeler buluşunuzla doğrudan veya dolaylı olarak benzer olup olmadığını kontrol edin. Örneğin:

• Araştırma raporunda “X” veya “Y” kodlarıyla işaretlenmiş belgeler, sizin buluşunuzun da karşılaşabileceği engeller hakkında fikir verebilir.
• Bu belgeler, sizin henüz dikkate almadığınız ancak benzer çözüm önerileri içeren patent başvurularını işaret ediyor olabilir.

Ayrıca, Bu raporlar, teknik alanın ne kadar geliştiğini görmenize yardımcı olur. Araştırma raporunda listelenen belgeler, o teknik problemi daha önce kimlerin, nasıl ele aldığını göstereceği için kendi çözümünüzün bu örneklerden nasıl ayrıldığını değerlendirme imkânı sunar.

Kısacası, araştırma raporları sadece başvuru sahibine değil, araştırma yapan herkese yol gösteren belgeler arasında yer alır. Patentlenebilirlik incelemenizde, sadece istem, tarifname ve şekiller değil; varsa araştırma raporları da mutlaka dikkate alınmalıdır.

Patent araştırma raporu, genellikle bir patent başvurusu yapıldıktan sonra ilgili otorite (örneğin EPO veya Türk Patent) tarafından hazırlanır ve buluşun yenilik ve buluş basamağı açısından önceki teknikle karşılaştırıldığı belgeleri içerir. Bu belgeler, başvurunun patent alıp almayacağını büyük oranda belirler.

Araştırma uzmanı bu raporlarda yer alan dokümanları belirli harf kodlarıyla sınıflandırmıştır:

• X dokümanı: Uzmana göre buluşunuzun en az bir istemini tamamen ortadan kaldıracak kadar yakın bir önceki tekniktir. Ciddi engel oluşturur.
• Y dokümanı: Tek başına değil ama başka belgelerle birlikte buluş basamağının eksikliğine işaret eder.
• A dokümanı: Genel teknik arka planı gösterir; doğrudan tehdit oluşturmaz ama bağlam verir.

Örnek:

Buluşunuzu değerlendirirken, bu belgelerde tanımlanan teknik öğelerle sizin çözümünüz arasında fark olup olmadığını incelemelisiniz. Örneğin bir X belgesiyle aynı teknik çözümü tanımlıyorsanız, başvurunuzun reddedilmesi olasıdır. Ancak sizin çözümünüz bu belgelerdeki örneklerden farklı ve gelişmişse, o zaman bu farkın altını çizerek başvurunuzu sürdürebilirsiniz.

5. İnceleme Raporlarını Yol Gösterici Olarak Nasıl Kullanırız?

Patent araştırması yaparken karşınıza çıkan bazı patent başvuruları yalnızca araştırma raporuna değil, aynı zamanda inceleme raporlarına (Written Opinion, International Preliminary Report on Patentability – IPRP, vb.) da sahiptir. Bu raporlar, ilgili otoritenin buluş hakkında yaptığı daha detaylı değerlendirmeyi içerir ve buluşun yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerini karşılayıp karşılamadığını tartışır.

Kendi buluşunuzun patentlenebilirliğini değerlendirirken bu tür raporları okumak, yalnızca doğrudan engelleyici belgeleri değil, teknik alandaki değerlendirme yaklaşımlarını da anlamanızı sağlar.

Örnek:

Diyelim ki araştırmanız sırasında bir patent başvurusuna rastladınız. Tarifnamesi sizin buluşunuza çok benziyor, ancak istemlerinde sınırlı bir koruma talep etmişler. Bu başvurunun inceleme raporuna baktığınızda şu ifadeyi görüyorsunuz:

“Claim 1 lacks inventive step in view of D1 in combination with D2.”

“İstem 1, D1 ve D2 dokümanları birlikte değerlendirildiğinde buluş basamağından yoksundur”

Bu ifade, başvurunun temel isteminin iki belgeye dayalı olarak buluş basamağı içermediği gerekçesiyle reddedildiğini gösterir. Şimdi bu iki belgeye (D1 ve D2) siz de göz atabilirsiniz. Bu belgeler, sizin buluşunuz için de benzer bir risk oluşturuyor olabilir. Alternatif olarak, sizin sisteminiz bu iki belgedeki çözümden açıkça farklıysa, bu farkı vurgulamak için inceleme raporundaki eleştirileri kullanabilirsiniz.

Kısacası, başkasına ait olsa bile bir başvurunun inceleme sürecindeki yazışmalar ve raporlar, sizin buluşunuzu nasıl sunmanız gerektiği ve hangi teknik özelliklerin daha güçlü olduğu konusunda önemli ipuçları sağlar.

6. Teknik Terimlerin ve Anlatım Biçimlerinin Önemi

Patent literatüründe kullanılan bazı teknik terimler ve kalıplaşmış anlatım biçimleri, istemlerin yorumunu ve kapsamını doğrudan etkiler. Bu terimleri anlamak hem önceki belgeleri doğru değerlendirmek hem de kendi buluşunuzu ifade ederken stratejik avantaj sağlamak açısından önemlidir.

Örneğin:

• “Comprising” terimi, sayılan unsurlarla sınırlı olmayan bir yapıyı ifade eder. Yani başka unsurlar da bulunabilir.
• “Consist of” ise sayılan unsurlarla sınırlı bir yapıyı ifade eder, başka unsur bulunamaz.
• “Embodiment” ifadesi, tarifnamede açıklanan belirli bir uygulama örneğini tanımlar.
• “Preferred embodiment” daha çok tercih edilen bir uygulamaya işaret eder, ancak koruma kapsamını daraltmaz.

Örnek:

Önceki bir patentin isteminde şöyle yazıyor olsun: “Bir yağmur sensörü, bir kontrol birimi ve bir motor içeren bir pencere kapama sistemi.”

Bu durumda, sistemin bu üç unsurdan oluştuğu ama başka unsurların da bulunabileceği anlaşılır. Eğer siz bu üç unsura ek olarak “yavaş kapanma mekanizması” ekliyorsanız, teknik fark yaratıyor olabilirsiniz. Ancak istemde “consist of” ifadesi kullanılsaydı, bu ek unsurla sistemin o istem kapsamı dışında kaldığı daha net olurdu.

Ayrıca bazı istemlerde “at least one… (en azından bir)” gibi ifadelerle minimum sınır tanımlanır, bu da geniş bir yoruma yol açar.

İstemlerde sıkça karşılaşılan “bir …” ifadesi de dikkatle ele alınmalıdır. Örneğin “bir yağmur sensörü” şeklindeki ifade, ilk bakışta yalnızca bir adet sensör anlamına geliyor gibi görünse de bu durum bağlama göre değişebilir. Eğer tarifname “bir” ifadesinin sadece tekil anlamda değil, birden fazla unsuru da kapsadığını belirtmişse, bu ifadeyi sınırlayıcı saymayız. Ancak böyle bir açıklama yoksa, yorumlama sınırlayıcı olabilir ve istem yalnızca tek bir unsuru kapsayacak şekilde anlaşılabilir.

Bu nedenle, araştırma yaptığınız patent belgelerinde “bir, iki, …” gibi görünen basit kelimelerin, teknik koruma kapsamını etkileyecek derecede anlam taşıdığını unutmayın. Kendi başvurularınızı hazırlarken de bu tür ifadelerin tarifname ile desteklenip desteklenmediğini kontrol etmek, koruma kapsamını sağlam temellere oturtmak açısından kritiktir. Buluşunuzu değerlendirme sürecinde bu gibi dil yapılarına dikkat etmek hem çatışma risklerini anlamak hem de kendi başvurunuzda stratejik bir dil kullanmak açısından önemlidir.

Patent Araştırması Konusunda soru ve talepleriniz için bize buradan ulaşabilirsiniz.