dığımızdaazılımların Patentlenmesi
Çok karşılaştığımız “Yazılım patenti olur mu?” sorusunu tüm detaylarıyla cevaplayan bir yazı hazırladık. Tüm buluşların ve dolayısıyla patentlenebilirlik kriterleri taşıyan her yeni (teknik) bilginin patenti olabilir bu bir yazılımsa onun da patenti olabilir. Tartışmalara sebep olan ana sebeplerden biri Patent Kanunu’nda yazıyor. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunun 82. maddesinin 2. fıkrasında ve (c) bendinde
“…(2) Aşağıda belirtilenler buluş niteliğinde sayılmaz. Patent başvurusu veya patentin
aşağıda belirtilen konu veya faaliyetlerle ilgili olması hâlinde, sadece bu konu veya faaliyetlerin kendisi patentlenebilirliğin dışında kalır: …
…c) Bilgisayar programları…”
ifadesi bulunuyor. Öte yandan bilgisayar programlarının patent sınıflandırma sisteminde yeri var:
DATA PROCESSING SYSTEMS OR METHODS, SPECIALLY ADAPTED FOR ADMINISTRATIVE, COMMERCIAL, FINANCIAL, MANAGERIAL, SUPERVISORY OR FORECASTING PURPOSES; SYSTEMS OR METHODS SPECIALLY ADAPTED FOR ADMINISTRATIVE, COMMERCIAL, FINANCIAL, MANAGERIAL, SUPERVISORY OR FORECASTING PURPOSES, NOT OTHERWISE PROVIDED FOR
G06Q
İDARİ, TİCARİ, MALİ, YÖNETİM, DENETİM VEYA TAHMİN AMAÇLARI İÇİN ÖZEL OLARAK UYARLANMIŞ VERİ İŞLEME SİSTEMLERİ VEYA YÖNTEMLERİ; İDARİ, TİCARİ, MALİ, YÖNETİM, DENETİM VEYA TAHMİN AMACIYLA ÖZEL OLARAK UYARLANMIŞ SİSTEMLER VEYA YÖNTEMLER
Türk Patent ya da espacenet sayfalarında IPC sınıfına G06Q yazıldığında ana özelliği yazılım olan patent başvurularına rastlanıyor. Bunların bazıları tescilli iken bazıları tescilli değil. Bazı yazılımlar patent ile korunabiliyor bazıları da korunamıyor. Konuyu biraz daha detaylandırırsak aydınlatabiliriz.
Öncelikle temel sorumuzun cevaplanması ile başlayalım:
Nelerin patenti olur?
Yapılan bütün patent başvurularında patent otoritesi şu üç kriteri gözeterek karar verir:
- Buluş yeni mi?
- Buluş basamağı var mı?
- Sanayiye uygulanabilir mi?
Bu üç kriteri birlikte sağlayan bir buluş patent ile korunabilir. Yazılım patentleri ile ilgili olarak en sık rastladığımız ret gerekçesi “buluş basamağı” kriterinin sağlanamamasıdır. Konuyu açarak ilerleyelim.
Yazılımların Patentlenmesi – Problem/Çözüm Yaklaşımı
Yazılımların patentlenmesi konusu da dahil olmak üzere patentlenebilirlik kriteri genel olarak “TEKNİK” kelimesi etrafında döner. Aşamaları şöyle sıralayabiliriz:
- Teknikte bir sorun, eksiklik, problem vardır
- Teknikteki bu sorun teknik bir çözüm ile giderilmiştir, etkisi azaltılmıştır ya da tamamen ortadan kaldırılmıştır.
Buluş bu aşamaları sağlıyorsa ve yeni ise buluş basamağını da sağlıyordur.
Peki yazılım patentlerinde sağlamıyor mu? Burada da yeni bir kavrama ulaşıyoruz:
“Aşikar Olma” (Obviousness)
Yazılım patent başvurularında genel olarak neden reddedildiği anlatılırken tekrar tekrar bu ifadeye rastlanır. Yazılım patent tescili ile korunamamaktadır çünkü
“Tekniğin bilinen durumuna göre ilgili teknik alanda uzman olan bir kişi için buluşta sunulan çözüm aşikardır” yani bu konuda uzman olan bir kişi zaten biraz düşünse ya da araştırsa aynı sonuca ulaşırdı.
Yazılımcıları çileden çıkaran cevap bu “biraz düşünse bulurdu” cevabıdır. O zaman neden düşünmemiş, neden ben yapana kadar bunu yapan çıkmamış?
Çeşitli Örnekler
Verilen Patent
Aşağıdaki patent örnek bir tescil edilmiş patent başvurusudur. Başlığını, özetini ve tescil edilmesini sağlayan 1 numaralı bağımsız istemini inceleyebilirsiniz.
| Buluşun Adı | MOBİL HABERLEŞME ABONELERİNİN HİZMET ALIM SÜREKLİLİĞİNE İMKAN TANIYAN BİR MOBİL HABERLEŞME YÖNTEMİ |
| Buluşun Özeti | Buluş, mobil haberleşme abonelerinin mobil cihazlarıyla (10) gerçekleştirdikleri haberleşme aktiviteleri vasıtasıyla mevcut müşteri sadakat programlarından daha verimli yararlandırılmaları, müşteriler için yeni programların önerilmesi ve bunların kullanım alanlarının çeşitlendirilmesine ve bu abonelerin hizmet alım sürekliliğine imkan tanımak üzere abone mobil cihazlarıyla (10) etkileşim kurulmasını sağlayan bir mobil haberleşme yöntemidir. |
Buluşun bağımsız istemine ilk bakışta mobil cihaz, servis sağlayıcı, sunucu, büyük data ve bunlar arasında bir bilgi alışverişi dizisi görüyoruz. Peki bu başvuru nasıl patent tescili elde etmiş?
Dikkatle bakılınca kullanıcının kimlik doğrulaması ile ilgili bir teknik detaya rastlıyoruz.
“… mobil cihaz(10) kullanıcılarını ayırt etmek için her müşterinin-abonenin kendisine özel olarak atanan IMSI, IMEI numarası verileriyle müşteri profil bilgilerinin olduğu bölüme erişilmesi,…”
Metne bakarak yaptığımız tahminle; eklenen bu kimlik doğrulama detay bilgisi sayesinde istemin artık teknik bir boyut kazandığı sonucuna ulaşıyoruz. Bu nedenle, kimlik doğrulamada IMSI ve IMEI bilgilerinin birlikte değerlendirildiği önceden bilinen bir teknik açıklamanın da TürkPatent tarafından bulunmamış olmasıyla patent verilmiş olabilir.
Şimdi bir de olumsuz bir inceleme raporu görelim.
Reddedilen Patent
“Buluş basamağı:
Öncelikle, başvuruya ait olan istemlerde tanımlanan buluşlar, teknik unsurların yanında teknik etkisi olmayan unsurları da ihtiva etmektedir. Buluş basamağı kriterinin incelenmesi esnasında teknik olmayan unsurların buluşa katkısı hesaba katılmazken, buluşun çözümünü amaçladığı probleme etki yapan ve teknik karaktere sahip unsurlar değerlendirmeye alınmaktadır.
1 nolu istemde yer alan buluşu meydana getiren teknik karaktere sahip unsurlara odaklandığımızda temel olarak banka, çek ile ödeme yapacak taraf ve çek ile ödeme alacak taraf arasında faaliyet gösteren bir bilişim sistemi aracılığıyla ödeme yapacak tarafın talebi ile elektronik bir çek oluşturuluyor ve ödeme yapacak tarafın doğrulama işlemleri neticesinde bu çeki kullanarak tahsilat yapması sağlanmaktadır. Bu unsurları ihtiva eden sistemler tekniğin bilinen durumunda mevcuttur. Örneğin D1 dokümanında (paragraf 21-23, 45-62) bu teknik unsurlara sahip ve aynı şekilde faaliyet gösteren bir sistemden bahsedilmektedir. D2 ve D3 dokümanları da benzer sistemleri konu edinmektedirler.
1 nolu istemde yer alan bahsedilen merkezin bahsedilen çek talebini ilgili bankaya iletmesi ve keşidecinin kendisine sunulan ara yüzde keşide etmek istediği çekin hamilinin kimlik numarasını sisteme girerek hamilin ad ve soyadının sistem tarafından çağırılmasını sağlaması gibi işlem adımları yönetimsel işlemler olup D1 de yer alan sistem aracılığıyla yönetimsel gereklilikler halinde bu işlem adımlarının yerine getirilebileceği aşikardır.”
Dikkat edileceği gibi hemen hemen her cümlede TEKNİK kelimesi geçmekte. Teknik bir bilgi olarak kabul edeceğimiz muhtemel özellik son paragrafta
“…çekin hamilinin kimlik numarasını sisteme girerek hamilin ad ve soyadının sistem tarafından çağırılmasını sağlaması…”
Özelliğini ise uzman zaten bilinen bir uygulama olarak görmüş ve istemin teknik yönü bulunan açıklamalara göre patentlenemeyeceğine karar vermiş.
Sonuçta, bilgisayar yazılımı patent olur mu sorusuna yanıt verirken yazılımın içerdiği teknik özelliklere odaklanmamız gerektiği örneklerden anlaşılıyor.
Yazılım Patenti Araştırırken Sonuç Listesinde Dikkat Edilecekler
Bu arada yazılım patent sorgulama yaparken bir şeye dikkat etmek gerekir. Öncelikle, arama kriteri girilerek bir liste açıldığı zaman gördüğümüz patentler tescilli patentler olmak zorunda değil. Liste aradığımız kritere göre oluşmasını sağladığımız tüm başvuruları gösterir. Bu başvurular; başvuru halinde ya da tescilli ya da eskiden tescilli ve artık düşmüş olan ilgili tüm patent faydalı modelleri kapsar. Her zaman ilgilendiğimiz patentin dosya detaylarına girip tescilin devam edip etmediğini kontrol ederiz.
Yazılımı Faydalı Model Olur mu?
Bu noktada, faydalı model yazılım bağlantısına da değinelim. Yöntemler, metotlar, usuller faydalı model ile korunamaz. Dolayısıyla bir yazılımla ilgili olarak yöntem süreç hakkında faydalı model başvurusu yapılırsa tescil edilemez. Cihazlar dikkate alındığında durumun ayrıca değerlendirilmesi anlamlı olacaktır. Cihaz yeni olan fonksiyonunu aslında yazılım sayesinde yerine getiriyorsa faydalı model korumasından yararlanma ihtimali olur.
Örneğin; Cihaz bir aydınlatma elemanının açma kapama fonksiyonunu kontrol etmektedir. Buluşta açma kapama sırasında aydınlatma elemanına elektrik iletimini işlemci kademeli arttırır ya da eksiltir. Bu sayede aydınlatma elemanının ani yüksek voltaj yüklemesi sebebiyle çalışamaz hale gelmesini önlüyoruz. Burada, aydınlatma elemanının açma kapama mekanizması bir yazılım ile kontrol edilmektedir.
Gördüğünüz gibi bir başvuruyu cihaz olarak kaydedince tescil ihtimali artıyor. Bir kez cihaz olarak tanımladığımız buluşu faydalı model olarak da tescile konu edebiliyoruz.
Yazılımların patent/faydalı model tescili hakkında daha detaylı bilgi için bize ulaşın.