Markalar yalnızca daha önce tescil edilmiş markalara bakılarak incelenmez, çeşitli başka kriterlere de bakılır. Bunlardan biri de tescili istenen işaretin toplum düzenine ve genel ahlaka aykırı olup olmayacağı konusudur. Burada kısaca açıkladığımız karar (R0260/2021-G), Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi’nin (EUIPO) Büyük Temyiz Kurulu tarafından alınmış ve COVIDIOT adlı figüratif markanın tescil başvurusuna ilişkin tartışmaları içermekte. Başvuru sahibi, markayı çeşitli mal gruplarında kullanmak üzere tescil ettirmek istemiş, ancak başvuru “ahlak ilkelerine aykırılık” ve “ayırt edici niteliğin bulunmaması” gerekçeleri ile reddedilmiş.
Kararın Özeti
- Başvuru ve Ret Gerekçesi
Başvuru sahibi Matthias Zirnsack, 12 Ağustos 2020 tarihinde EUIPO’ya “COVIDIOT” figüratif markasını tescil ettirmek için başvurmuştur. Markanın hedeflediği ürün sınıfları arasında
- metal klipsler (Sınıf 6),
- bilgisayar oyun yazılımları (Sınıf 9),
- masa oyunları ve oyuncaklar (Sınıf 28)
bulunuyor. Markada kullanılan terimler ve görseller (örneğin şakacı şapkasını andıran unsurlar), pandemiyle ilişkilendirilen “COVID” ve “idiot” kelimelerinin birleşimini içermekte.
Marka başvurusu, aşağıdaki gerekçelerle reddedilmiş:
Ahlak İlkelerine Aykırılık (EUTMR Madde 7(1)(f)): COVIDIOT teriminin pandemi kurallarına karşı çıkan kişilere yönelik hakaret içerdiği, bunun toplumun ahlak anlayışına aykırı olduğu belirtilmiştir.
- Ayırt Edici Nitelik Eksikliği (EUTMR Madde 7(1)(b)): COVIDIOT’un belirli bir ticari kaynağı işaret etmediği, yalnızca bir fenomeni tanımladığı belirtilmiş.
- Başvuru Sahibinin Savunması
Başvuru sahibi, markanın reddine karşı bazı iddialar ileri sürmüş:
Sanatsal ve İfade Özgürlüğü: Başvuru sahibi COVIDIOT’un politik ve sosyal tartışmalarda kullanılan bir terim olduğunu, bu nedenle ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini savunmuş. “Fack Ju Göhte” kararına (C-240/18 P) atıf yaparak, ifade özgürlüğünün marka tescil sürecinde dikkate alınması gerektiğini belirtmiş.
COVIDIOT kararında başvuru sahibi, “Fack Ju Göhte” kararına atıfta bulunarak ifade özgürlüğünü savunmuş.
Başvuru Sahibinin İddiaları:
- İfade ve Sanat Özgürlüğü: Başvuru sahibi, COVIDIOT markasının mizahi bir bağlama oturtulması gerektiğini savunarak, toplumun bunu kaba veya saldırgan bir ifade olarak algılamayacağını iddia etmiş.
- “Fack Ju Göhte” Örneği: “Fack Ju Göhte” kararı gibi, toplumun belirli bir kısmı için uygun olmayan ifadelerin dahi mizah veya sanatsal bağlamda değerlendirildiğinde marka tesciline engel teşkil etmemesi gerektiğini ileri sürmüş.
EUIPO’nun Yanıtı:
EUIPO, başvuru sahibinin bu atfını değerlendirmiş ancak “Fack Ju Göhte” kararının COVIDIOT markasıyla doğrudan örtüşmediği sonucuna varmış. Şu gerekçelerle sav geri çevrilmiş:
- Bağlam Farklılığı: “Fack Ju Göhte” ifadesinin genel olarak mizahi bir bağlamda algılandığı ve belirli bir olaya ya da gruba doğrudan saldırı içermediği belirtilmiş. Buna karşılık, “COVIDIOT” kelimesi, pandemiden etkilenen bireyleri ve kurallara uyan insanları hedef alarak hakaret içerikli bir anlam taşımaktadır.
- Toplumun Hassasiyeti: COVID pandemisi, milyonlarca insanın yaşamını etkileyen ve hassasiyetle yaklaşılması gereken ciddi bir olaydır. EUIPO, pandeminin trajik etkilerini küçümseyen ifadelerin mizah kapsamına alınamayacağına hükmetmiştir.
“The trademark trivialises the consequences of a global health crisis and cannot be equated with general humour or satire, as was the case in ‘Fack Ju Göhte’.”
- Etik ve Kamu Düzeni: “Fack Ju Göhte” kararı ifade özgürlüğünü vurgulasa da, kamu düzeni ve ahlaka aykırılık kıstaslarının her olayda farklı bir şekilde uygulanması gerektiği vurgulanmıştır. COVIDIOT kararında bu sınırın aşıldığı belirtilmiş.
- Tanınma ve Kullanım Amacı: COVIDIOT’un bir oyun karakterine atıfta bulunduğunu ve oyunların pandemiyle ilgili eğitim amaçlı kullanılabileceğini savunmuş.Oyunun kendisini bulamadım ama bu isimde oyunlar var. İlgisi olanlar buradan tıklayarak oyun sayfasına gidebilir.
- Kararlar Arasında Tutarsızlık: Benzer şekilde hakaret içeren diğer markaların (örneğin “Schlafschaf”) tescil edildiğini belirterek, COVIDIOT’un reddinin çifte standart olduğunu ifade etmiştir.
- EUIPO’nun Değerlendirmesi
EUIPO, başvuru sahibinin savlarını detaylı olarak incelemiş ve şu değerlendirmeleri yapmış:
- Ahlak İlkelerine Aykırılık:
- COVIDIOT terimi, pandemiden olumsuz etkilenmiş bireyler ve onların aileleri için aşağılayıcı ve incitici olduğunu vurgulamış. İlk anda dikkatsiz davrandığı için hastalığa yakalanma ihtimali olacak kişileri düşünerek konuya yaklaşsak da bir noktada ifade; yakınlarını COVID sonucu kaybetmiş kişilere rahatsız edici bir nitelemede bulunuyor ve böyle bakınca tabii ki incitici ve kabul edilemez bir ifade olduğu anlaşılıyor.
- Ayrıca markanın, pandeminin ciddiyetini hafiflettiği ve ticari bir bağlamda uygunsuz bir şekilde kullanıldığı belirtilmiş. Kararda şu ifadelere yer veriliyor:
“The trade mark applied for ridicules, in a commercial context, one of the deadliest and most destructive pandemics and thereby trivialises a well-known tragedy.”
“…Ticari bir bağlamda, en ölümcül ve en yıkıcı salgınlardan biriyle alay etmek ve böylece bilinen bir trajediyi önemsizleştirmek için başvurulan ticari marka…”
- İfade ve Sanat Özgürlüğü:
- EUIPO, ifade özgürlüğünün önemli bir hak olduğunu kabul etmiş, ancak bu özgürlüğün, toplumun temel ahlak kuralları ve kamu düzeni ilkelerine aykırı olan ticari bir markayı tescil ettirme hakkı sağlamadığını belirtmiştir. Kurul, ifade özgürlüğü ile kamu yararı arasındaki dengeyi şu şekilde açıklamıştır:
“Freedom of expression must be balanced with public interests, as defined in Article 7 EUTMR.”
“İfade özgürlüğü, EUTMR 7. maddesinde tanımlandığı gibi kamusal çıkarlarla dengelenmelidir.”
- Benzer Markalarla Kıyaslama:
- Başvuru sahibinin benzer markalara (örneğin “Schlafschaf”) yaptığı atıf, EUIPO tarafından dikkate alınmamıştır. Bu markaların farklı bağlamlarda kullanıldığı ve pandemiyi hafifleten bir anlam taşımadığı belirtilmiştir.
- Kararın Sonuçları
- COVIDIOT markası, toplumun büyük bir kısmı tarafından ahlaka aykırı ve incitici bulunmuş. Bu nedenle, markanın tescil edilmesi “temel ahlak ilkeleri” açısından uygun görülmemiş.
- EUIPO, markanın eğitim amacıyla kullanılabileceği argümanını geçerli bulmamış, ticari bağlamda kullanımın daha geniş bir etkiye sahip olacağını belirtmiş.
COVIDIOT Türkiye’de başvurulsa ne olurdu
Aynı uygulama bizde de var. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 5. Maddesinin ı) fıkrası bu durumu tanımlıyor.
Marka tescilinde mutlak ret nedenleri
Madde 5- (1) Aşağıda belirtilen işaretler, marka olarak tescil edilmez:
….
ı) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler.
COVIDIOT markasına Türkiye’de de başvurulmuş olsaydı reddedilmesi gerekirdi. İşte Türkiye’den örnek birkaç karar:
- SADECE APTALLAR EVLENİR (Örneğin bu karar FACK YU GÖHTE kararı gösterilerek itiraza konu edilebilirdi)
- DICK UP
- COCAINE ENERGY RUSH
- EXTASY
Marka seçimini yaparken marka vekiliniz ile markanın yasadaki başka kriterler bakımından bir sakınca taşıyıp taşımadığını tartışmak muhtemel retlerden korunmanıza yardımcı olacaktır.
Markaların tescil kriterleri hakkında daha detaylı bilgi için bize ulaşın.